Triệu chứng bệnh hen suyễn ở trẻ em& cách điều trị

Biểu hiện của bệnh hen suyễn ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ thường thấy là: ho dai dẳng, kéo dài về đêm, khó thở, khò khè,… Phòng & trị hen suyễn bằng cách: giữ môi trường không khí thoáng mát, tránh mùi thuốc lá, nhang khói, phấn hoa.

Hen suyễn là gì?

Hen suyễn là một bệnh viêm mãn tính của đường thở. Tình trạng viêm này làm cho đường thở trở nên rất nhạy cảm với các chất kích thích khác nhau. Khi tiếp xúc với các chất kích thích này, đường thở (chủ yếu là phế quản) sẽ phù nề, co thắt, chứa đầy chất nhầy nên bị tắc nghẽn khiến cho bệnh nhân có cơn ho, khò khè, khó thở .

Hen là bệnh có tính chất gia đình, di truyền và hoàn toàn không phải là bệnh lây lan, truyền nhiễm.

Biểu hiện bệnh hen suyễn ở trẻ em thường thấy

Bố mẹ nên đưa bé đi kiểm tra nếu thấy con mình xuất hiện những triệu chứng sau:

• Có cảm giác nặng ngực.
• Ho dai dẳng, cơn ho kéo dài và nặng hơn về đêm.
• Thở khó, thở khò khè.
• Trẻ bị nhiễm siêu vi trùng đường hô hấp, khi đó trẻ thường có biểu hiện hắt hơi, sổ mũi, ho,…
• Trẻ tiếp xúc với các loại khói bụi, đặc biệt là các loại khói bếp than ở các khu tập thể hiện nay. Các loại khói thuốc lá, thuốc lào, đặc biệt ở các gia đình có bố, mẹ hoặc ông bà hút thuốc lá, thuốc lào. Các loại bụi, đặc biệt là bụi nhà từ các chăn, nệm, thảm len trải sàn nhà.
• Trẻ ăn các thức ăn gây dị ứng như tôm, cua, cá, ốc, hến và các hải sản khác.
• Trẻ hay chạy nhảy, chơi đùa nghịch nhiều.
• Sau khi uống một số loại thuốc kháng viêm nhóm không steroide như aspirin.
• Thay đổi cảm xúc quá mạnh như cười nhiều hoặc khóc nhiều.

Chẩn đoán thường dễ dàng khi trẻ đang lên cơn: trẻ ho, có cảm giác nặng ngực, thở khò khè, khó thở (thở nhanh, thở co kéo lồng ngực, co kéo cơ vùng cổ, cánh mũi phập phồng,…). Tuy nhiên, không phải lúc nào việc chẩn đoán cũng dễ dàng.

Cần nghi ngờ trẻ mắc bệnh hen khi trẻ bị ho tái đi tái laị nhiều lần (đặc biệt là ho về đêm), khò khè, khó thở xuất hiện hay nặng hơn khi trẻ tiếp xúc với các yếu tố khởi phát (khi thay đổi thời tiết, khi trẻ gắng sức, hay khi ăn “trúng” một thức ăn nào đó,…). Nếu như khò khè, khó thở là những gợi ý khá điển hình, thì triệu chứng ho tái đi tái laị là triệu chứng khá đặc biệt và thường bị bỏ sót. Thật vậy, có khi trẻ mắc bệnh hen chỉ biểu hiện bằng những cơn ho về đêm (lắm khi nhiều đến mức làm trẻ không thể ngủ được) mà không hề có triệu chứng gợi ý nào khác và ban ngày trẻ lại hoàn toàn bình thường. Một số nhà chuyên môn thường goị đây là “hen dạng ho” – một thể khá đặc biệt của bệnh và thường bị bỏ sót.

Trong trường hợp này, trẻ cần được đưa đến khám chuyên khoa hô hấp để có thể được chẩn đoán phù hợp.

Ở trẻ dưới 2 tuổi, cần nghĩ đến hen khi trẻ bị khò khè tái phát ít nhất 3 lần ngay cả khi trong gia đình không có ai bị hen, dị ứng.

Làm gì khi trẻ lên cơn hen?

Cần nhận biết sớm các dấu hiệu cho biết một cơn hen đang đến: ho, khò khè, nặng ngực, khó thở, thức giấc về đêm.

Trong trường hợp này nếu đã được thầy thuốc hướng dẫn, cần cho trẻ dùng thuốc cắt cơn tác dụng nhanh (dưới dạng hít hay xông)

Dù trẻ tốt lên cũng cần cho trẻ nghỉ ngơi trong 1 giờ

Nguyên tắc chăm sóc trẻ hen suyễn, viêm phế quản thường gặp là

Tránh những nguyên nhân có thể làm khởi phát cơn hen:

• Không để thú vật (chó, mèo,…) trong nhà, diệt gián
• Không hút thuốc lá trong nhà và ở nơi gần trẻ
• Không để những chất nặng mùi trong nhà.
• Tránh dùng các loại thuốc xịt như nước hoa xịt phòng , thuốc xịt muỗi, côn trùng .
• Tránh nhang khói

Nơi ngủ của trẻ: cần được dọn dẹp sạch sẽ, ngăn nắp, không nên trải thảm. Thường xuyên giặt khăn trải giường và chăn mền bằng nước nóng, phơi khô ngoài nắng. Không nên cho trẻ chơi thú nhồi bông cũng như không cho thú vật vào nơi trẻ ngủ.

Dùng cửa sổ (đóng hay mở) để duy trì không khí sạch và trong lành

Khi nào cần đưa trẻ đi viện cấp cứu?

• Thuốc cắt cơn không có tác dụng hoặc chỉ có tác dụng ngắn , trẻ vẫn còn khó thở
• Nói năng khó nhọc
• Trẻ phải ngồi thở, co kéo vùng xung quanh xương sườn và cổ khi thở
• Cánh mũi phập phồng
• Tím tái môi hay đầu ngón tay: Đây là dấu hiệu rất nguy kịch

Khi nào nên cho trẻ dùng thuốc lâu dài?

• Khi bệnh hen không được kiểm soát tốt
• Khi trẻ thường xuyên bị lên cơn: trên 1 lần trong một tuần (nghĩa là ít nhất 4 cơn trong 1 tháng) , trẻ bị thức giấc vì cơn hen trên 2 lần trong một tháng, khi trẻ phải dùng thuốc cắt cơn hen mỗi ngày
• Khi trẻ từng nhập viện vì cơn hen nặng
• Có từ 3 cơn hen trở lên trong năm qua
• Trong trường hợp này, phải đưa trẻ đi khám chuyên khoa để được bác sĩ hướng dẫn dùng thuốc phòng ngừa đúng cách.

Thuốc phòng ngừa suyễn hiệu quả nhất hiện nay là những thuốc kháng viêm dùng dưới dạng hít, cũng rất an toàn và không hề gây nghiện. Thời gian dùng thuốc phải đủ dài (thường nhiều tháng) để có đủ khả năng cải thiện được tình trạng viêm đường thở.

Cần phải tuân thủ đúng hướng dẫn của thầy thuốc, tái khám đúng hẹn và không bao giờ được tự ý ngưng thuốc ngay cả khi trẻ có vẻ đã tốt hơn.

BS. Trần Anh Tuấn

Trưởng Khoa Hô Hấp – Bệnh viện Nhi Đồng 1