Thiếu máu là người có lượng hồng cầu thấp hơn bình thường hoặc, dẫn đến không đủ oxy mang đến các cơ quan khác trong cơ thể, xảy ra ở phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người ăn uống kém lao động quá sức.
Thiếu máu là gì?
Bệnh thiếu máu (rối loạn máu) được định nghĩa theo hai cách:
- Cơ thể có lượng hồng cầu thấp hơn bình thường.
- Cơ thể có lượng hemoglobin ít hơn bình thường (hemoglobin là một phần của hồng cầu mang oxy).
Khi không đủ hồng cầu hoặc có ít hemoglobin, máu sẽ không thể mang đủ oxy tới các cơ quan của cơ thể. Bệnh này không chừa một ai kể cả nam giới, phụ nữ và trẻ em. Người gầy hay mập cũng khó đoán biết được bệnh.
Phân biệt các dạng thiếu máu phổ biến hay gặp
– Thiếu máu do thiếu sắt: Đây là thể thông thường nhất của thiếu máu do không đủ lượng sắt trong máu. Sắt là thành phần chính của hemoglobin. Thiếu máu có thể do chế độ ăn thiếu sắt hoặc do mất máu. Một nguyên nhân khác của thiếu máu là xuất huyết trong dạ dày (vết loét) hoặc trong ruột (ung thư đại tràng).
– Thiếu máu tan huyết: Loại thiếu máu này xảy ra khi hồng cầu bị phá hủy hoặc thương tổn do nhiễm trùng, do thuốc hoặc di truyền.
– Thiếu máu do thiếu vitamin B12: Loại thiếu máu này xảy ra khi dạ dày và ruột kém hấp thu vitamin B12. Ví dụ như khi hệ thống miễn dịch bị rối loạn (thiếu máu ác tính) ngăn cản sự hấp thu vitamin bình thường của hệ tiêu hóa. Dạ dày và ruột yếu, một số thuốc và yếu tố di truyền có thể gây thiếu vitamin B12.
– Thiếu máu do thiếu axit folic: Tình trạng này tương tự như thiếu vitamin B12, nhưng không gây tổn thương đặc biệt cho hệ thần kinh. Tuy nhiên, nó có thể gây trầm cảm. Loại thiếu máu này thường gặp ở thai phụ, người có hệ tiêu hóa kém hấp thu chất dinh dưỡng, người phải sử dụng thuốc như phenytoin, sulfasalazine và có thể là thuốc ngừa thai hàng ngày, người uống rượu, người thường xuyên thiếu dinh dưỡng.
– Thiếu máu gây ra do sự bất thường của hồng cầu do di truyền: thường là hồng cầu hình liềm và thalassemia.
Thiếu máu hồng cầu hình liềm là một bệnh làm cho hồng cầu có hình liềm. Những hồng cầu bất thường bị thương tổn và bị tiêu diệt khi di chuyển trong hệ tuần hoàn. Thiếu máu có thể gây ra tình trạng gọi là “cơn bột phát hồng cầu hình liềm”. Cơn bột phát này có thể xảy trong trong điều kiện như độ cao, thay đổi áp suất và thiếu oxy. Lúc đó, hồng cầu dễ biến dạng và làm tắc nghẽn mạch máu nhỏ, gây đau nghiêm trọng, kéo dài và những biến chứng khác.
Thalassemia là một nhóm của thiếu máu do sự bất thường của hemoglobin gây nên. Các thể của thalassemia thường nhẹ, nhưng một số trường hợp có thể đe dọa tính mạng của trẻ em.
Nhận biết thiếu máu qua các triệu chứng nào?
Nếu thường xuyên mệt mỏi dù đã ngủ nhiều hay cảm giác thiếu năng lượng trong sinh hoạt hàng ngày, bạn có nguy cơ bị thiếu máu. Đây cũng có thể là thủ phạm giấu mặt gây triệu chứng kém trí nhớ và tâm trạng thoắt vui thoắt buồn.
Triệu chứng của bệnh thiếu máu rất đa dạng, có thể khó nhận biết vì trường hợp thiếu máu nhẹ thường không có dấu hiệu. Một số triệu chứng có thể đe dọa mạng sống như yếu mệt, chóng mặt, da tái xanh, đau đầu, tay chân tê dại hoặc lạnh, nhiệt độ cơ thể thấp. Người bị thiếu máu có ít oxy trong máu. Vì thế, tim của họ phải làm việc nhiều hơn để bơm đủ oxy cho các cơ quan trong cơ thể. Triệu chứng thể hiện ra ngoài là rối loạn nhịp tim, hụt hơi và đau ở ngực.
Điều trị bệnh thiếu máu thế nào?
Bạn có thể ngăn ngừa một số loại thiếu máu bằng chế độ ăn uống khỏe mạnh. Thực phẩm chứa sắt bao gồm thịt nạc đỏ, gan, cá, các loại đậu, rau lá xanh đậm. Đồng thời bạn ăn các thực phẩm có vitamin B12 và axit folic như trứng, các sản phẩm từ sữa, rau bó xôi và chuối.
– Thuốc bổ sung: Nếu cung cấp bằng thực phẩm không đủ, bạn có thể uống viên thuốc sắt. Nên uống trong và sau khi ăn kèm với thực phẩm giàu vitamin C (cam quýt) để giúp hấp thụ sắt. Không uống viên sắt chung với viên canxi, cà phê, trà vì chúng ngăn cản hấp thu sắt. Nên uống theo hướng dẫn của bác sĩ vì quá liều có thể gây hại gan, tim và tuyến tụy.
– Thuốc trị bệnh để chữa bệnh gây thiếu máu. Trong một số trường hợp thiếu máu do bị thận mạn tính, cần tiêm hormone erythropoietin. Ở bệnh hồng cầu hình liềm, dùng hydroxyurea để giúp giảm đau.
– Chữa trị sâu: Khi thiếu máu nặng, cần truyền máu cùng nhóm. Nếu cơ thể không sản xuất đủ hồng cầu, có thể chữa bằng cấy ghép tủy xương hay máu từ cuống rốn. Tế bào máu bị phá hủy quá nhanh, cần điều trị huyết tương hay loại bỏ lá lách.
